Μιχάλης Κατσαρός

Γεννημένος στην Κυπαρισσία, ο ποιητής παραμένει τα τελευταία του χρόνια σχεδόν ανεπάγγελτος, γιατί προτιμάει να ζει ως ποιητής. Το πρώτο ποίημά του «Το Μπαρμπερίνικο Καράβι» δημοσιεύεται, το 1945, στο περιοδικό «Ελεύθερα Γράμματα» του Δημήτρη Φωτιάδη. Στη λογοτεχνική παρέα της εποχής μοιραζόταν τις συζητήσεις περί λογοτεχνίας και τέχνης με τους Παπαδίτσα, Δεπούντη, Γιώργο Γαβαλά, Νάνο Βαλαωρίτη, Κλείτο Κύρου, Λειβαδίτη και Αλέκο Αργυρίου.

Ασκεί διάφορα επαγγέλματα για βιοπορισμό (πρότακτος στην Πολεμική Αεροπορία, απ' όπου τον διώχνουν τη δεκαετία του '60 για τα πολιτικά του φρονήματα), όμως από τα τριάντα τέσσερα έχει γίνει επώνυμος, με την έκδοση του βιβλίου-σταθμού «Κατά Σαδδουκαίων» (1953), με εξώφυλλο του Νίκου Κούνδουρου. Το μελοποιεί, σε μορφή καντάτας, ο κουμπάρος του (έχει βαφτίσει τον γιο του Στάθη) Μίκης Θεοδωράκης. Το «Οροπέδιο», που γράφτηκε το 1950, έχει μελοποιηθεί από τον Γιάννη Μαρκόπουλο.

«Τα κατοπινά χρόνια», αναφέρει στην επανέκδοση των ποιημάτων του πατέρα του ο Στάθης Κατσαρός, «κάνει διάφορες δουλειές, προσπαθώντας να επιβιώσει: εκδίδει ένα από τα πρώτα αθλητικά περιοδικά, που κλείνει έπειτα από τρεις εβδομάδες, λόγω έλλειψης... αγοραστικού κοινού. Συμμετέχει στο γύρισμα κινηματογραφικής ταινίας που μένει στα κουτιά και βγάζει μεροκάματο παίζοντας ρόλους κομπάρσου σε ελληνικές ταινίες. Μπορεί να τον δει κανείς να κάνει περάσματα από ταινίες της Βλαχοπούλου. Επίσης, γράφει στίχους για τραγούδια. Αυτής της εποχής είναι το "Αυτούς που βλέπεις", "Ο Μίμης, ο Βασιλιάς των Τσιγγάνων" κ.ά.».

Ωστόσο, όπως οι περισσότεροι της γενιάς του, παίρνει μέρος στην Εθνική Αντίσταση από τις τάξεις του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, συμμετέχοντας στις οδομαχίες της Αριστεράς: «Σε μια νυχτιάτικη σύγκρουση του εφεδρικού ΕΛΑΣ με τους γερμανοταγματασφαλίτες διακρίνω ανεβασμένον σε έναν όχθο μια ψηλή φιγούρα με μακριά χλαίνη να φωνάζει "Εμπρός αγωνιστές", σούρθηκα κατά κει και του φώναξα, ποιος είσαι, τι κάνεις... Μου απάντησε με φλεγματική φωνή: "Εσύ ποιος είσαι!". "Μίκης Θεοδωράκης, στρατιωτικός υπεύθυνος Ν. Σμύρνης". "Μιχάλης Κατσαρός, ποιητής". Στα Δεκεμβριανά σουρνόμουν να δω προς τα πού πάνε τα εγγλέζικα τανκς. Σε μια στιγμή ακούω ξανά την ίδια φλεγματική φωνή: Τι πάθατε συναγωνιστή και λασποκυλιέστε νυχτιάτικα;», θυμόταν ο Μιχάλης Κατσαρός.

Μια από τις τελευταίες δημόσιες εμφανίσεις του είναι στις 18 Σεπτεμβρίου 1998, στο Ηρώδειο, όπου παρουσιάζεται η καντάτα «Κατά Σαδδουκαίων». Ανάμεσα στους χιλιάδες ακροατές, ακούγεται μία κραυγή: «Ηρθαμε όλοι οι αριστεροί σήμερα εδώ, Μιχάλη, για να σου ζητήσουμε συγγνώμη...». Το πρωινό της 21ης Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς ο Μιχάλης Κατσαρός πεθαίνει και κηδεύεται με στρατιωτικές τιμές, τυλιγμένος με ελληνική σημαία και με παραστάτες Ικάρους της Πολεμικής Αεροπορίας.

...ήμουνα στο Επιτελείο της Αεροπορίας εδώ στην Πανεπιστημίου και απέναντι ήταν ο Δημήτρης Φωτιάδης που έβγαζε τα "Ελεύθερα Γράμματα" και άξαφνα η μάνα μου, μου λέει: "Πήγαινε στον Δημήτρη Φωτιάδη να του δώσεις ένα ποίημα". Ή μάνα μου τον γνώριζε. Εγώ δεν είχα δημοσιεύσει ως τότε σχεδόν τίποτα, πηγαίνω λοιπόν, του δίνω το "Μπαρμπερίνικο Καράβι" και το βάζει. Μετά από 'κει, από το Επιτελείο της Αεροπορίας με διόρισαν επικεφαλής της Αστυνομίας των Αεροπόρων στα Πατήσια. Εκεί στα Πατήσια έγινε η σκευωρία των αεροπόρων, φτάσανε στα δικαστήρια και με έσωσε εμένα από όλα αυτά ένας στρατοδίκης Κούκης ονόματι ο οποίος ήταν συγγενής μου, είχε πάρει δηλαδή την Θέμι Καρατσάμη, ένα κορίτσι που ήτανε συγγενής μου, και με παίρνει από τις Ένοπλες Δυνάμεις και μου λέει, "έλα δω να σε πάω κάπου." Με πήγε λοιπόν κάπου κι εκεί λέει "όχι, ο Κατσαρός δεν είναι της σκευωρίας". Τους άλλους τους αεροπόρους τους κλείσαν όλους φυλακή. Τους κατηγόρησαν για σκευωρία, ότι έκλεβαν τάχατες σκεύη από το στρατό... Στο βάθος ήταν αυτή η έννοια αλλά τα σκεύη τούς τα έδινα εγώ, ήμουν επικεφαλής στις μπίζνες και τους έδινα κάθε Σαββατόβραδο ένα σάκκο με σκεύη, κονσέρβες, χαρτιά, τσιγάρα από το αγγλικό στράτευμα, τα πάντα. Τα 'στέλνε το αγγλικό επιτελείο κι εγώ τα έδινα στους Έλληνες αεροπόρους.

Στη δικτατορία ήμουνα στην Γερμανία, στο Μόναχο, πήγα εκεί και εξέθεσα ένα άγαλμα πέτρινο. Έμενα σ' ένα ξενοδοχείο εκεί κοντά που κάνουν τις εκθέσεις και επικεφαλής του ξενοδοχείου ήταν ένας ίδιος με τον Πολυδούρη τον αεροπόρο. Μια γυναίκα Γερμανίδα μού παραπονιότανε με κλάμματα ότι ο γιος της έφυγε στην Αφρική. Ήτανε για μένα όλα αυτά για πρώτη φορά... Να σας πω λοιπόν την ιστορία, το βράδυ που είχα έκθεση του αγάλματος, ήρθε ένας άνθρωπος κι έκλεισε τη μεγάλη σάλα μ' ένα διάσημο όνομα Γερμανού ζωγράφου, οπότε πια λέω τι γίνεται εδώ, δεν πάτησε κανένας στη δική μου έκθεση και πηγαίνω λοιπόν απέξω στη Μπαγιέρισε Μπάνκ του Μονάχου σ' έναν τοίχο και κάνω ένα εικόνισμα, έναν κύκλο με ένα μικρό εικόνισμα μέσα και το άφησα εκεί.

...έφυγα από το Μανχάτταν στα Χαυτεία, κοντά στην Αιόλου. Έφυγα γιατί δεν μπορούσα. Ερχόντουσαν μεγάλοι άνθρωποι, συνταξιούχοι και αξιωματικοί και γινόταν ένα πράγμα αλλιώτικο. Μετά, το είδα εγώ αυτό το καφενείο και λέω εδώ είναι καλύτερα...

...εγώ πέρασα τη ζωή μου στα καφενεία, τι άλλο να κάνω; Έρχομαι νωρίς στο καφενείο γιατί πέφτω νωρίς και κοιμάμαι. Η Αθήνα είναι η πόλη που ζω πολλά χρόνια. Εγκατέλειψα το Σύνταγμα, εγκατέλειψα την Ομόνοια, εγκατέλειψα της Ομονοίας τα καφενεία και ήρθα τώρα εδώ στην πλατεία Κοτζιά και πίνω τον καφέ μου, είναι πιο καλά, έχει και λιακάδα πολλές φορές. Τώρα όμως έμεινα μόνος, όλοι οι συγγενείς μου χάθηκαν. Επήρα βέβαια την περιουσία του πατέρα μου, πήρα και την περιουσία ενός αδελφού μου κι έχω τώρα ένα σπίτι στο Χαλάνδρι που προσπαθώ να το πουλήσω. Είναι μια ωραία βίλλα, εκεί που καθόμουνα με τον Μίκη Θεοδωράκη στην αρχή και μετά μπουκάρανε όλοι λίγο λίγο, συγγενείς, φίλοι, ήρθε κι ο Πολυδούρης κι εκατοίκησε μαζί μας κι εγώ μετά έμεινα βέρτζινος γιατί πήγα σε άλλο σπίτι που είχα παντρευτεί τότε, ναι είχα παντρευτεί. Εκάθησα τότε στο Παλιό Φάληρο, κάθησα στις Τζιτζιφιές και στο Μοσχάτο.

Κατσαρός λέγομαι επίθετον παραληφθέν

από ετών

ποιητής το επάγγελμα στίχων

κι' ακόμα ποιητής

ωδών και τραγουδιών.

Ας πω και για μένα

όπως ρήτωρ για την Μαρία

από άμβωνα κρητικόν.

Όχι ποιος είμαι και τι ζητώ

αλλά τι κάνω μία μέρα.

Πιστέψατέ με ξυπνώ

σε σεντόνια όπου τα υφαίναν

ειδικώς για ηδονή

και πλένω το πρόσωπό μου.

Μετά περπατώ σε αλλέες

πάρκα δρόμους καφετηρίες

μετά μπαίνω σε τρόλεϋ

λεωφορεία τραίνα και

εστιατόρια

θαυμάζω κότες ψητές

ίστερ λαμ

πομ ντε τερ

βόδια

αρνιά

αρακά

κατάλογοι μαγειρείων ρεστωράν

και γράφω:

0 + 0 = 0.

Πιστέψατέ με γράφω ποιήματα

όπως αυτό το βιβλίο και το άλλο

και πάω στο σινεμά

βλέπω το έργο

βλέπω το γήπεδο

βλέπω τη σκηνή θεάτρου.

Το βράδυ πάντα γράφω επιστολές

σε φίλους εραστές και γυναίκες

με χρυσά φύλλα συκής ντροπής

και αργά τα μεσάνυκτα κοιμάμαι

τέλειωσε η ημέρα έζησα και

διηγούμαι

σαν ποιητής και γω για μένα.

Τι να προσθέσω, ότι όλη η μέρα

είχε από μένα κατέβει

ότι ο ήλιος έλαμπε και ότι

έζησα σαν Ντενίσοβιτς μια μέρα;

Αν είναι περίεργη τότε

φορέστε μια κάπα

και όλοι, ας κατεβείτε επιτέλους

να ζήσετε πάλι

αυτή τη δική μου μέρα

Κατσαρός λέγομαι

Πιστέψτέ με, δεν θα με συναντήσετε.

Το ποίημα είναι από το βιβλίο του Μιχάλη Κατσαρού αλφαβητάριον , ποιήματα α-ω - εκδ. μνημη, '78

Tα αυτοβιογραφικά κείμενα είναι αποσπάσματα από συνέντευξη του Μιχάλη Κατσαρού που δόθηκε στους Λευτέρη Ξανθόπουλο και Γιώργο Κακουλίδη, στις 28 Απριλίου 1998. Μεγάλο μέρος αυτής της συνέντευξης απετέλεσε τον βασικό κορμό του ντοκυμανταίρ "Μιχάλης Κατσαρός, σκοτεινός συμωμότης" που προβλήθηκε στο Παρασκήνιο της ΝΕΤ, σε σκηνοθεσία του Λευτέρη Ξανθόπουλου. Η απομαγνητοφώνησή της έγινε για το Αφιέρωμα στον Μιχάλη Κατσαρό, της Οδού Πανός, τχ. 103/104, Μάιος 1999.

Πηγές:

 http://enet.gr

http://k-m-autobiographies.blogspot.com